A’dan Z’ye Kripto Para Sözlüğü: Bitcoin, Ethereum, Blockchain, Altcoin, Fiat Para

Kripto paranın doğasını anlamak için öncelikle merkeziyetsizleştirilmiş parayı kısaca tanıyalım. Her geçen gün kalabalıklaşan ve karmaşıklaşan süreçler, insanoğlunu sürekli merkezi yapılara ve hiyerarşi yöneltmiştir. Yaşamın neredeyse her anı o konuda yetkili ve belirleyici bir merkezin varlığına ve onayına muhtaç kılınmıştır. O hizmetler de genellikle bir bedel karşılığında sunulur. Maliyeti yükselttiği gibi bürokrasi de arttırırlar. Bu yapılar süreçlere öylesine yerleşmiştir ki, tarafların bir işlemi kendi arasında tamamlaması, bazen kanun ve düzenlemeler ile engellenmiş, bir aracı onayına bağlanmıştır.

Teknoloji çağında en azından finansal yapıda bu düzenin bir mecburiyet olmadığını savunan kripto para camiasının temelindeki merkeziyetsizleşme de ilhamını işte buradan alır. Kripto paraların neredeyse tamamı bizzat o sistemin içindekiler tarafından üretilir, işletilir ve kullanılır. Ayrıca hiçbir kurumun onayına gözetimine ihtiyaç duymaz. Bu konudaki gücünü ve güvenilirliğini ise blok zinciri ve kripto teknolojisinden alır. Bu çaba ve sürece merkeziyetsizleştirme denir.

Kripto Para Nedir?

Kripto para çoğunlukla şifreyle karıştırılsa da, şifre ile kripto apayrı iki kavramdır. Bir verinin izni olmayan kişilerce okunmasını engelleyen teknolojiye kriptolama denir. Bu kriptoyu açan anahtarı ise şifredir. İnsanoğlu yaklaşık 4000 yıldır çeşitli yöntemler kullanarak mesajlarını kriptoluyor. Günümüzün güçlü bilişim sistemleri ve işlemci gücü sayesindeyse geçmişe kıyasla çok daha karmaşık, kırılması çok daha zordur. Dolayısıyla daha güvenilir kriptolama yöntemlerine sahip olduk.

Bitcoin herhangi bir merkeze bağlı olmamanın yanı sıra, kriptolu çalışan ilk ve en büyük hacimli dijital para birimidir. Block zinciri üzerinde kimin ne kadar paraya sahip olduğunun ve kimin ne miktarda işlem yaptığının kaydı ve güvenliği gelişmiş kriptolama yöntemiyle güvene alınmıştır. Bu imkan sayesinde en popüleri Bitcoin olmak üzere kısa sürede 8000’den fazla kripto para kullanıma girmiştir.

Blockchain (Blokzinciri) Nedir? Nasıl Çalışır?

Blok zinciri, blokzinciri, blokzincir ya da orijinal adıyla blockchain hangisini kullanırsanız kullanın. Blokzincir, adından da anlaşılacağı üzere zincirleme şekilde birbirine bağlı blokları temsil eder. Zincirin halkalarını oluşturan her bir blok, kendisine yüklenen veriyi sonsuza dek saklar. Dolayısıyla her yeni bilgi, yeni bir blok haline gelerek bu zincire yeni bir halka olarak eklenir. Böylece teknik almamda sonsuz miktardaki bilgiyi sonsuz uzunluğa ulaşabilecek bir zincirde toplamak mümkün olur. Bir blok zinciri her türden veri içerebilir. Bugün tarımdan kullanıcılar arası mesajlaşma ya sözleşmelerden seçimlere kadar pek çok kullanım alanına sahiptir. Ancak ilk ve en yaygın kullanım alanı kripto paralar olmuştur.

Blok zincirini, kripto paralarınıza özel bir hesap defteri gibi de düşünebilirsiniz. fakat bu hesap defteri benzerlerinden farklı olarak sadece kaç paranız olduğunu değil, o parayı kimden aldığınız ve hatta ne zaman, nerede harcadığınız gibi birçok farklı bilgiyi de içerir. Bu zincirin güncel bir kopyası sistemi işleten her birimde aynı şekilde bulunur. Dolayısıyla oluşmuş bir halkası ya da daha doğru bir deyişle bloğu sonradan değiştirilemez. Başta Bitcoin olmak üzere binlerce kripto paranın yıllardır güvenle işlemesinin arkasında işte bu teknoloji yatmaktadır.

Bitcoin Nedir?

2008 yılında bir internet tartışma grubuna Satoshi Nakamoto kullanıcı adıyla yollanan bir mesajla Bitcoin adı verilen yenilikçi bir kriptolu dijital para konsepti tanıtıldı. Temel aldığı pek çok ayrıntı daha önceki dijital para girişimlerinde de vardı. Ancak Bitcoin kullanıcıların hiçbir merkez ve otoriteye muhtaç kalmadan tamamen kendi aralarında işletebileceği ilk alt yapı olacaktı. Bilgisayarların işlemci gücünü kullanarak üretilebilen bu dijital para 9 Ocak 2009 tarihinde hayata geçti. Bitcoin tamamen açık kaynaklı bir yapı. Yani nasıl çalıştığı, ne yaptığı, kaç adet üretildiği gibi merak edeceğiniz, hatta şüphe duyacağınız her tür bilgi, ona sahip olan ve olmayan herkese açık. Tek gizem yaratıcısı Satoshi Nakamoto. Zira onun kim olduğu bugün hala bilinmiyor. Birden fazla kişiyi temsil ettiğini iddia edenler de var. Aklınızda olması gereken tek bilgi Nakamoto’nun 1 milyondan fazla Bitcoin sahibi oldu.

Bugünkü karşılığını varın siz hesap edin. Özetle Bitcoin kriptolanmış bir dijital paradır. Web sitelerinde, cep telefonlarınızda, bilgisayarlarınızda harici disklerinizde ya da USB belleklerinizdeki şifreli dijital cüzdanlarınızda depolanır. Cüzdan sahibi kendi kimliğini açıklamadıkça hep anonim kalır. Bitcoin hiçbir merkezi yapıya ihtiyaç duymadan bizzat kullanıcıları tarafından işletilen blok zinciri yani blockchain denen bir altyapı üzerinde çalışır. Bu alt yapıya hizmet edenler de katkısı payınca yine bir konu kazanarak ödüllendirilir. Şeffaf ve güvenilir alt yapısı gereği bugün sayısı binlere varan benzerleri arasında en kıymetli ve dolayısıyla en çok tercih edilen para birimidir.

Altcoin Nedir?

Güncel tanımıyla kripto paralar hayatımıza 2009 yılında girdi. Rüştünü ispatlama adına geçirdiği dönemin ardından gördüğü ilgi benzer birçok başka para birimine de cesaret verdi. Bugün sayısı binlerle ifade edilen bu alternatif kripto para birimlerini kısaca “altcoin” denmektedir. Her biri bazen işte bazen yetenek, bazen de vaat açısından irili ufaklı farklılıklara sahiptir. Yani altcoin bir para birimi değil, “Bitcoin” dışındaki kripto para birimlerini temsil eden genel bir terimdir.

Satoshi Nakamoto Kimdir? Nereli? Serveti?

Satoshi Nakamoto, 2008 yılında bir internet forumunda tanıttığı Bitcoin adlı kripto para projesi ile adını tarihe kazıdı. Bu hayali ise 2009 yılında hayata geçirdi. Finans tarihinde yepyeni bir sayfa açmış olsa da onun hakkında bildiklerimiz neredeyse bundan ibaret. Buram buram Japonya kokan ad ve soyadının gerçek olmadığı ortada. Yazdığı birkaç mesaja bakıldığında hem İngilizce’ye hakimiyeti hem de kullandığı İngiliz lehçesi Japon olma ihtimalini iyice azaltıyor. Saat dilimi olarak İngiltere’yi kullanması da ayrı bir ipucu olarak elimizde. Nakamoto’nun kim olduğuna dair bugüne dek sayısız iddia ve isim ortaya atıldı. Bu isimler arasında Tesla‘nın kurucusu Elon Musk dahi var. Nakamoto’nun kendisi olduğunu iddia ederek ortaya çıkanların sayısı da az değil.

Ne var ki kimliği hala bir muamma. Kimilerine göre o bir kişi bile değil. Bitcoin’i geliştiren bir grup insanın kolektif kimliği. Hepsi bir yana kripto paranın yaratıcısı olarak ürettiği ve hala sahip olduğu 1 milyondan fazla Bitcoin ile Nakamoto teknik olarak dünyanın en zengin insanlarından biri. Böylesi bir şöhretin ve Servet’in bunca zamandır gizli kalmayı nasıl başardı ise apayrı bir merak konusu.

Madencilik Nedir? Nasıl Yapılır?

Kimi zaman “mining” olarak da kulağınıza çalınan madencilik terimi, sahip olduğu yazılım ve donanım aracılığıyla kripto para sisteminin ayakta kalmasına destek olan paydaşların çabalarını ve bunun karşılığında kazandıkları ödülü temsil eder. Örneğin Bitcoin madencileri bu para birimi ile gerçekleştirilen her işlemin kaydını blokzincirne yazıp dağıtabilmek için sahip olduğu donanımı, bu sistemin çalışması için kullanır.

Bu hizmet sayesinde Bitcoin güvenilir ve kusursuz bir şekilde çalışırken bunu mümkün kılan donanım ve yazılımın sahipleri yani madenciler de emeğinin karşılığında Bitcoin kazanır. Yapısı gereği her işlem ve üretilen her yeni Bitcoin ile sistemin ihtiyaç duyduğu donanım gücü biraz daha artar. Bu yüzden bugün madencilik faaliyeti muazzam büyüklükteki sistemlere, ucuz enerji kaynaklarına ve büyük sermayeye sahip kişi ve gruplara kaymıştır.

Ethereum Nedir?

Ethereum, Vitalik olarak da anılan Vitalik Buterin adlı bir programcı tarafından geliştirilmiş, açık kaynaklı ve herhangi bir merkeze bağlı olmadan çalışan bir blok zinciridir. En büyük farkı akıllı sözleşmelere yönelik sunduğu çözümdür. Bu sistem üzerinde çalışan özel kripto para birimine de Ether denir. Kendi para birimi ve sözleşme alt yapısına bağlı olduğu için muhataplar arasında kurallara bağlı ve son derece güvenli anlaşmaları imkan tanır. Taraflar arasında belirli şartlar yerine getirildiği takdirde, belirli bir ödemenin yapılmasına yönelik bir anlaşma eter üzerinde yapılırsa, herhangi bir başka kurumun onay ya da hakemliğine bağlı kalmaksızın o şartların gerçekleşmesi durumunda tahsilat da otomatik olarak gerçekleşir.

Ethereum ayrıca paylaşmak zorunda kaldığınız kişisel veri ve kimlik bilgileriniz üzerinde de ekstra kontrol sağlamanızı mümkün kılar. Bu özellikleri sayesinde finans işlemlerinden tedarik zinciri operasyonlarına, sağlık hizmetlerinden sigortacılığa, özetle, karşılıklı güvene ihtiyaç duyulan her durumda Ethereum akıllı sözleşme ve para transferi alt yapısıyla en akıllıca seçeneklerden biridir.

Chiliz Nedir?

Chiliz, spor camiasına odaklanan bir kripto para birimi. 2018’de piyasaya çıkan Chiliz hem geleneksel spor dallarında hem de e-spor alanında giderek genişleyen bir kullanıcı tabanına sahip. En büyük hedeflerinden biri kulüp, takım ve taraftar arasındaki bağın daha somut bir temel üzerine kurmak ve bunu şeffaf, ölçülebilir ve sürdürülebilir bir gelir modelini oturtmak.

Kripto para birimi üzerinden takım hakkında söz sahibi olan taraftar, böylece giyilecek formadan, seçilecek oyunculara kadar dolaylı da olsa söz sahibi olma hakkı kazanır. Şimdiden Barselona, Juventus, Paris Saint-Germain, Atletico Madrid, Roma, Galatasaray ve Trabzonspor gibi son derece güçlü paydaşlara sahiptir.

Ripple (XRP) Nedir?

2012 yılında piyasaya sürülen Ripple, geleneksel bankacılık sisteminin hız ve maliyet sorunlarına bir alternatif sunma iddiası taşır. Dolayısıyla hem bir kripto para birimi hem de dijital ödeme sistemidir. Kripto paraların çoğunda olduğu gibi Ripple da herhangi bir merkeze bağlı olmadan ve açık kaynaklı bir yapıda çalışır. Ama en büyük avantajı yoğun işlem hacmine sahip finans kurumlarının ihtiyaç duyduğu hızı sunabilmesidir. Üstelik bu altyapı kripto para biriminden bağımsız olarak kullanılabildiğinden.

Ripple sadece Bitcoin gibi kripto paralar için değil, euro, dolar, sterlin gibi mevcut bütün geleneksel para birimleri için hizmet verebilir. Ripple’ı benzerlerinden ayıran bir diğer özellik ise kullanıcıların kendi para birimlerini oluşturmasına izin veren RippleNet adlı platformdur.

Kriptoloji Nedir?

Yunancada, gizli yazı anlamına gelen Kriptoloji, tarih boyunca rakiplerden ve düşmanlardan saklanması gereken nice mesajın güvenli şekilde iletimine hizmet etti. Bu mesajların bir kısmı hayati önem taşıdığından ele geçirilmesi durumunda okunamaması için görünmez mürekkepten şifrelemeye kadar pek çok farklı yöntem kullanıldı. Bilgisayarların teknik kapasitelerinin gelişimi ile büyük sıçrama yaşayan bu teknikler, bugünkü kripto paraların da temelini oluşturuyor. İşte bu teknik ve yöntemler konusunda çalışan bilimsel disipline de kriptoloji denmektedir.

Token Nedir?

Borsada halka açılan şirketlerin fon toplamak için özel satışa sunduğu ilk hisseler “Initial Public Offering” kavramının baş harflerinden oluşan IPO terimi ile anılır. Piyasaya yeni çıkacak olan bir kripto para biriminin ilk parçaları ise “Initial Coin offering“in baş harflerinden oluşan ICO ile temsil edilir. Tolken’lar genellikle kripto paraların bu ilk sayfasında fon toplamak için satışa sunulur. Onlara kripto paraların öz kaynakları da diyebiliriz. Nasıl ki teorik olarak bir merkez bankasının bastığı kağıt ve madeni para o devletin varlığını temsil ediyorsa, “Token” dediğimiz jetonlar da temsil ettiği kripto paranın değerine karşılık gelir. Kimi zaman da temsil hakkı için kullanılır.

Bitcoin Cüzdanı Nedir?

Bir arkadaşınıza para vereceğinizi hayal edelim. Bunu kabaca sizin cüzdanınızdan çıkan bir paranın arkadaşınızın cüzdanına girmesi olarak tarif edebiliriz. İşte Bitcoin ile yapılan ödeme yada tahsilatlar da aynen bu mantıkla işler. Ancak bunun için parayı aktaracak tarafın alacak olan tarafın dijital cüzdan adresini bilmesi gerekir. Bunu ziyaret etmek istediğiniz bir websitesinin, IP numarası yerine adresini yazmak gibi de düşünebilirsiniz. Ne var ki Bitcoin cüzdanlarının adresi web adreslerine kıyasla çok daha karmaşık harf ve rakamlardan oluşur. Gerçek hayatta cüzdanınızı, cebinizde, çantanızda ya da kasanızda saklayabilirsiniz. Dijital cüzdanların içinde çeşitli seçenekleriniz var.

Kripto Para Cüzdanı Saklama Yöntemleri

1. En yaygın pratik ve bu yüzden biraz daha az güvenilir seçenek web sitelerinin elektronik cüzdan hizmetleri. Bu hizmetler işinizi kolaylaştırır ama bir hacker sisteme sızarsa size faturası da ağır olur.
2. Bir diğer seçenek bilgisayarlarınıza yükleyeceğiniz yazılımlarla oluşturacağınız cüzdanlardır. Ancak bilgisayarınızı bir sebeple kaybederseniz ya da diskiniz arızalanırsa paranız da kaybetmiş olursunuz.
3. Üçüncü seçenek donanım tabanlı cüzdanlardır. USB bellek gibi cihazlara yerleşen bu cüzdanlar nispeten en güvenilir yöntemlerdir. Elbette yine kaybetmediğiniz sürece.
4. Son seçenek olarak da cep telefonunuza yükleyeceğiniz uygulamaları tercih edebilirsiniz.

Hangisini seçeceğiniz kripto varlıklarınızın kullanım şekliniz, teknik bilginiz öncelikleriniz ve şartlarınıza göre değişecektir. Unutmadan, eğer seyahat sizin için bir sorun değilse, İsviçre’nin vaktinde nükleer bir savaş tehdidine karşı inşa ettiği sığınaklarında uzunca bir süredir Bitcoin kasası olarak hizmet verdiğini hatırlatmış olalım.

Fiat Para Nedir?

Fiat Para devletlerin ilgili kanunları çerçevesinde merkez bankaları aracılığıyla bastığı paraların genel tanımıdır. Bu paranın değerini devletin altın, gümüş gibi öz kaynakları değil, itibarı ve güvenilirliği belirler. Herhangi bir başka kıymete bağlı olmadığı için kanunda tanımlandığı şekilde devletler tarafında istendiği miktarda basılabilir. Gündelik hayatımızın en yaygın küresel para birimlerinden Amerikan Doları veya Euro da bu şekilde “Fiat Para” birimlerindendir.

Kripto Bot Nedir? Nasıl Çalışır?

Kripto paralar dünyanın her köşesinden yatırım olan elektronik platformlarda işleyen ve tamamen dijital oluşumlardır. Dolayısıyla onları asla kapanmayan bir borsada 7 gün 24 saat işlem gören bir yatırım aracı olarak da düşünebiliriz. Bu sebepten dolayı hiçbir fırsatı kaçırmak istemeyen günlük hatta anlık işlem yapan yatırımcılar için takip edilmesi neredeyse imkansız bir yapıdır. Kripto botları işte bu açığı kapatmak için çalışır. Kullanan kişinin belirlediği kurallar, koşullar ve talimatlar doğrultusunda an be an piyasayı takip eden yazılımlar önceden tanımlanmış şartlar gerçekleştiğinde otomatik olarak işlem yapar. Kimi durumlarda bu botlar da bizzat manipülasyonların kurbanı olup yatırımcısını üzse de bugünün karmaşık düzeni ve sınırsız beklentileri kripto botları kaçınılmaz bir yatırımcı enstrümanına çevirmiştir.